Soğuk Hava Deposu Nedir?
İnsanlar ilk çağlardan beri yiyecekleri ve içecekleri muhafaza etmek için soğuk alanlarda depolama gerçekleştirmektedir. Öncelikle baharatlar kullanılarak kurutulan ürünler veya malzemeler soğuk alanlarda toprağın altına gömülerek uzun süre korunmuştur. Bu sistemler uzun yüzyıllar boyunca kullanılmış ve son yüzyıla kadar yiyecek ve içeceklerin muhafaza edilmesindeki en temel araç olmuştur. Ne var ki buzdolabının ve soğutucuların keşfi ile beraber artık yiyecek veya içeceklerin zarar görmesi ve bozulması ihtimaline karşılık teknolojik cihazlar kullanılmaya başlamıştır. Günümüzde sıcak ortamlarda tutulması mümkün olmayan ve Sıcakla temas halinde bozulacak veya zarar görecek olan ürünlerin uzun süreler boyunca korunması amacıyla üretilen soğutma sistemlerine soğuk hava deposu denmektedir. Soğuk hava depoları özellikle meyvelerin, sebzelerin, beyaz ve kırmızı etin ve daha birçok gıda ürünün korunması amacıyla kullanılmaktadır. Bu sistemler bünyesinde bulunan ürünlerin ömrü uzatılmakta ve bozulması engellenmektedir. Dolayısıyla soğuk hava depoları, gıda ve diğer ürünlerin normal oda sıcaklığından daha soğuk bulabildikleri alanlardır. Bu kapsamda soğuk hava depoları hem kişisel hem de ticari kullanım için sıklıkla tercih edilmektedir. Kişisel kullanım olarak insanların mevsiminde almış oldukları sebze meyveleri daha sonraki mevsimlerde de kullanabilmek amacıyla soğuk hava depolarına koydukları bilinmektedir. Aynı zamanda soğuk hava deposu gören derin dondurucular sayesinde insanlar yıllık et ihtiyaçlarını da depolayabilmekte ve kendi zamanlamalarıyla bu ürünleri tüketebilmektedir. Dolayısıyla soğuk hava depoları ve bu işlevi gören diğer dondurucu üniteler, insanların tüketim alışkanlığının bir düzene girmesini sağlayarak tasarruf ve verimlilik sağlamaktadır. Ticari olarak ise soğuk hava depolarının kullanım alanları sınırsız olup her sektörde ve her faaliyet kolunda kullanımı mümkündür.
Soğuk hava depoları birçok ekipmanla elemanın bir arada kullanılması ile ortaya çıkan muhafaza sistemleridir. Bunlar kısaca paneller, soğuk hava deposu kapıları, kondenserler, kompresörler, aydınlatma sistemleri ve ısı ayarlama termostatları olarak karşımıza çıkmaktadır. İlk eleman olan paneller, poliüretan köpük ve sac ile üretilen ısı yatılım ürünleridir. Bu paneller iki yüzü sac ve ortası köpük dolgulu duvar ve çatı malzemesi olarak kullanımı gerçekleştirilen yapılar olarak görülmektedir. Soğuk hava deposu kapıları ise panel dışındaki diğer bir soğuk hava deposu elemanıdır. Bu hava soğuk deposu kapıları hava geçirmeyen ve iki taraftan da açılıp kapatılabilen kilitli kapılardır. Bu kapıların kenarları esnek olmakla birlikte kapılar malzeme olarak oldukça sağlam bir yapıya sahiptir. Diğer bir sistem eleman olan kondenserler ise basınçlı gelen akışkan materyalin yoğunlaştırarak sıvı hale dönüştüren ve bu yolla da solmuş haldeki sıvıyı ortamdaki sıcaklığı çekmek için kullanan ekipmanlardır. Soğuk hava depolarında kullanılan kompresörler ise soğutucu akışkanın basınç ile kondensere gönderilmesini sağlayan ve bu sürecin devri daimini sağlayan elemanlardır. Son olarak kullanılan aydınlatma sistemleri tamamen izole olmuş olan soğuk hava deposunun içerisine aydınlatma sağlarken ısı ayarlama termostatları soğuk hava deposunun içerisinin tam olarak istenen derecede soğutulmasını sağlamaktadır. Tüm bu elemanların bir arada kullanılması ile ortaya çıkan soğuk hava depoları ise yukarıda da değindiğimiz birçok soğutma ve muhafaza etme fonksiyonunu yerine getirmektedir.
Soğuk hava depolarının kurulumunda ilk olarak deponun kurulacağı yer belirlenmektedir. Deponun kurulacağı yerde hem zemin hem de duvar açısından izolasyon ve dağıtım işlemi gerçekleştirilmektedir. Bundan sonra ise soğuk hava paneli mantolama işlemi gerçekleştirilmektedir. Bu panelin mantolama işlemi soğuk hava depolarının düzgün çalışması için oldukça önemlidir. Zaten soğuk hava depolarının kurulum maliyetinin belirlenmesinde de bu panelin kalitesi önemli olmaktadır. Bu panelde kullanılacak olan sacın kalınlığı ve poliüretan köpüğün yoğunluk derecesi kurulum maliyetinde en belirleyici unsurdur. Bundan sonraki aşama ise kullanılacak olan soğuk hava deposu motorunun belirlenmesi ve monte edilmesidir. Motorun montesinden sonra soğuk hava deposu kapısının belirlenmesi ve montajı yapılmaktadır. Bu noktada karşımıza sürgülü ve normal olmak üzere iki farklı soğuk hava deposu kapısı türü çıkmaktadır. Bu kaplardan ilgili sisteme uygun olanı tercih edilerek kurulum gerçekleştirilmekte ve daha sonrasında ışıklandırma sisteminin kurulumuna geçirmektedir. Işıklandırma sistemleri kimi durumlarda içerden kontrol edilirken bazı depolarda dışarıdan da kontrol edilebilmektedir. Bu tamamen ilgili deponun kullanılacağı alanın özelliklerine bağlı olarak belirlenmektedir. Aydınlatma sisteminin montajından sonra ise son olarak ısı ayarlama termostatının montajı gerçekleştirilmektedir. Bu montajla beraber tüm sistem tamamlanmakta ve kullanılabilir hale gelmektedir. Sonrasındaki süreçte ise soğuk hava deposu çeşitli gıda ürünlerinin ve diğer materyallerin muhafaza edilmesinde kullanılmaktadır.
Soğuk Hava Deposu Ne İşe Yarar?
Soğuk hava depolarının ana işlevi, genellikle gıda ürünlerinin muhafazası ve korunması faaliyetin yürütmektir. Bilindiği üzere gıda ürünleri hasat edildikleri, üretildikleri veya işledikleri tarihi itibari ile tüketilmesi veya kullanılması gereken ürünlerdir. Aksi taktirde ürünü niteliğine bağlı olarak süresi değişmekle birlikte sonuçta bir bozulma ve zarar görme durumu söz konusu olmaktadır. Gıdaların muhafazası konusunda soğuk hava depoları tek çözüm olmamakla birlikte diğer çözümler olan kurutma, salamura etme veya konserveleme yöntemleri gıda ürününde vitamin kayıplarına ve ürünün kalitesinde düşüşe sebep olmaktadır. Oysaki soğuk hava depoları diğer çözümlerden farklı olarak gıda ürünün üretildiği, işlendi veya hasat edildiği ilk günkü gibi taze ve vitamin dolu kalmasını sağlamaktadır. Dolayısıyla soğuk hava depoları diğer tüm muhafaza yöntemlerinden farklı olarak gıda ürününün statüsünde ve değerlerinde bir değişime yol açmadan koruma sağlayabilmektedir.
Soğuk hava depoları sıcaklık, nem veya muhafaza edilecek olan ürünlerin ihtiyacına göre ayarlaması yapılabilen alanlardır. Bu noktada bir soğuk hava deposundaki sıcaklığın, önemin ve diğer değerlerin belirlenmesi tamamen kullanıcının kontrolündedir. Soğuk hava depoları dondurulmuş gıda alanlarından tıbbi malzeme depolarına, çeşitli endüstriyel faaliyetlerin ar-ge laboratuvarlarının test kabininden et entegre tesislerine, sebze-meyve depolarından çeşitli su ürünlerinin muhafaza ve işleme alanlarına, patates ve soğan depolama sistemlerinden muz olgunlaştırma ve yetiştirme sistemlerine, küçükbaş ve büyükbaş kesimhanelerinden süt ve süt ürünlerinin üretim ve işlenim alanlarına varan sayısız ve sınırsız yerde kullanılmaktadır.